کهکشان ها به چند دسته تقسیم می شوند و چند نوع هستند؟تصویری از کهکشان مارپیچی
کهکشانها سامانههایی بزرگ و با اندازه و مرزی مشخّص هستند که از ستاره ها ها، بقایای ستارهنماها (شبه ستارهها)، ماده تاریک، گاز ها
و گرد غبارهای میان ستارهای که با نیروهای گرانشی به گرد هم آمدهاند،
تشکیل یافتهاند. کوچکترین کهکشانها دارای پهنایی برابر با چند صد سال نوری،
شامل نزدیک به ۱۰ میلیون ستاره هستند. بزرگترین کهکشانها تا 3 میلیون سال
نوری پهنا دارند و شامل بیش از 100000 میلیارد ستاره هستند. ماده تاریک در اخترشناسی و کیهانشناسی، ماده ای فرضیاست که چون از خود شید(نور) (امواج الکترومغناطیسی)
گسیل یا بازتاب نمیکند، نمیتوان آن را مستقیماً دید اما از اثرات گرانشی
موجود بر روی اجسام مرئی، همانند ستارهها و کهکشانها، میتوان به وجود
آن پی برد. درک و تجسم ماده تاریک آسان نیست اما در دانش ستاره شناسی حائز اهمیت است.
تصویر مادون قرمز هسته مرکزی کهکشان راه شیری
بزرگی،ویژگی ها،ریخت شناسی و دسته بندی کهکشان ها
نام کهکشان به انگلیسی: Galaxy برگرفته شده از ریشه یونانی آن Galaxias به معنی شیری است و کهکشان راه شیری به انگلیسی: Milky Way galaxy ریشه این نام میباشد. کهکشانها از دید بزرگی و شمار ستارهها دارای طیف گستردهای هستند، کهکشان های کوتوله در نزدیک 10 میلیون ستاره و کهکشانهای غول آسا تا سقف 100 تریلیون ستاره دارند،کلیه ستارگان یک کهکشان در مدار خود، به دور مرکز تراکم کهکشان میگردند. کهکشانها ممکن است از جندین سامانه ستارهای،خوشه های ستاره ای و ابر هی ستاره ای جورواجور تشکیل شده باشند.خورشید یکی از ستارگان کهکشان راه شیری است؛ منظومه شمسی یا سامانه خورشیدی دربرگیرندهٔ زمین
و همه اجزاء آن است که همگی در مدارشان به گردخورشید میچرخند. اشکال
کهکشانها بر پایه شیوهای دسته بندی میشود که برپایه شیوه دسته بندی
ستاره شناس آمریکایی، ادوین
(1889-1953)، شکل یافتهاست. درباره فراگشت(تکامل) کهکشانها دادههای
استوار کمی در دست است. تنها داده مورد اطمینان این است که کهکشانها
میلیاردها سال پیش به گونهٔ تودهای از ابرهای گازی و غباری بوجود آمدند.
از دید تاریخی و پیشینه، کهکشانها با توجه به شکل ظاهریشان دسته بندی
شدهاند که بیشتر این کار با بررسی ظاهر و ریخت شناسی آنها انجام گردیدهاست. شکل متعارف کهکشانها بیضی شکل است که برش مقطع پهنایی آنها همانند یک بیضی نورانی است. کهکشان های مارپیچی
دارای سطح مقطعی شبیه یک صفحه گرد هستند که این صفحات توسط بازوهای پر گرد
وغبار در کنار هم قرار گرفتهاند. گروهی دیگر از کهکشانها اشکال ناهمگون
و غیر معمول دارند که به کهکشان های بی قاعده معروف هستند. دانش انتظام شکلی آنها بیشتر ناشی از کشش گرانشی
کهکشانهایی است که در همسایگی آنها جای دارند. این چنین کنش و واکنشهایی
که میان کهکشانهای مجاور رخ میدهد، ممکن است درپایان به درهم آمیختگی
آنها بیانجامد و به صورت ضمنی، به طور قابل ملاحظهای باعث افزایش تشکیل و
صف آرایی مجموعه ستارگانی گردد که کهکشانهای ستاره پاش نامیده میشوند.
همچنین میتوان کهکشانهای ستاره پاش را که عاری از یک ساختار منسجم اند،
به کهکشانهای بی قاعده نیز نسبت داد.بیشتر از 170 میلیارد کهکشان در کائناتی که توسط بشر قابل مشاهدهاست، وجود دارد.اکثر کهکشانها قطری بین 1000 تا 100،000 پارسک دارند(هر پارسک معادل 31 تریلیون کیلومتر میباشد). کهکشانها بیشتر با فاصله میلیونها پارسک و حتی مگاپارسک از یکدیگر جدا افتادهاند. فضای بین کهکشانها با گاز پر شدهاست البته با چگالی کمتر از یک اتم در متر مکعب! درصد بالایی از کهکشانها به صورت سلسله مراتبی از ستارهها مرتبط هستند و به ظاهری خوشه شکل سازماندهی شدهاند و سرانجام خوشه های ستاره ای غول آسا را تشکیل میدهند. این ساختارهای غول آسا بیشتر به غالب صفحات و رشتههایی قرار گرفتهاند که پیرامون آنها را خلاء لایتناهی پوشاندهاست.درک این موضوع که ماده تاریک 90 درصد جرم اکثر کهکشانها را تشکیل میدهند، آسان نیست. نتایج و دادههای دیداری بیانگر این موضوع است که سیاه چاله های
ابرغول و فرابزرگ ممکن است در میانه بیشتر (نه همه) کهکشانها وجود داشته
باند، این سیاهچالههای بزرگ و پر رمز و راز دلایل بنیادین و آغازین
واکنشهای فعال در هسته برخی کهکشانها هستند. ستاره شناسان بر این باورند
دست کم یک سیاهچاله در میان مرکز کهکشان راه شیری جاخوش کرده باشد.
گونه های کهکشان از دید ریخت شناسی
1.کهکشان نامنظم
کهکشانهای ناهمگون یا بی قائده هیچ شکل یا ساختار سامانمندی ندارند، آنها دارای جرم بیشتری از کهکشانهای دیگر هستند و بیشتر ستاره ها موجود در آنها دارای طول عمر ستاره ها کم و درخشان میباشند. با وجود اینکه بسیاری از کهکشانهای ناهمگون در بر گیرنده نواحی تابان گازی هستند که ستاره ها در آنها ساخته میشوند، بیشتر گاز میان ستاره ای کهکشانها بایستی فشرده شوند تا ستاره های
تازهای بسازند. نزدیک به پنج درصد از هزار کهکشان درخشان را کهکشانهای
نهمگون تشکیل میدهند. این در حالی است که یک چهارم کهکشانهای شناخته شده
نیز کهکشانهای ناهمگون هستند.
ان جی سی 1427 ای یک مثال از کهکشان نامنظم در فاصله 52 میلیون سال نوری
2-کهکشان های مارپیچی
کهکشانهای مارپیچی دارای بازوهایی هستند که شکلی مارپیچی در پیرامون بر
آمدگی میانهای یا هسته، قرصی ایجاد میکنند که چرخش هسته با چرخش بازوهای
آن همراه میشود. جوانترین ستاره های
کهکشانهای مارپیچی در بازوهای کم توده یافت میشوند و ستارههای کهن بیش
تر در هسته فشرده جای دارند. کهنترین ستارهها در هالههای کروی پراکنده
جای دارند و پیرامون قرص کهکشانی را فرا گرفتهاند. این بازوها همچنین
دارای غبار و گاز فراوانی هستند که منجر به ساخته شدن ستاره های تازه میشود.
3-کهکشان میله ای مارپیچی
یک کهکشان میله ای مارپیچی
دارای یک هسته برآمدگی میانهای کشیده شده و میلهای شکل است. همزمان با
چرخش هسته این طور به نظر میرسد که در هر سوی هسته یک بازو نیز میچرخد.
برخی ستاره شناسان بر این باورند که کهکشان راه شیری نیز یک کهکشان میله ای مارپیچی
است. شکل کهکشانهای مارپیچی و کهکشانهای مارپیچی میلهای از کهکشانهای
با برآمدگیهای میانهای بزرگ با بازوهای نه چندان به هم پیوسته تا کهکشاهای
با برآمدگیهای مرکزی کوچک و بازوهای آزاد متغیر است. اگر چه کهکشانهای
مارپیچی و مارپیچی میلهای پیش از این به عنوان دو گونه کهکشان جدا دسته
بندی میشدند، ولی امروزه ستاره شناسان آنها را همانند میدانند.
ان جی سی 1300, نما تقریبا از روبهرو؛ تصویر از تلسکوپ فضایی هابل
4-کهکشان بیضوی
کهکشانهای بیضوی از دید شکل، از شکل بیضیگون (شبیه توپ راگبی) تا شکل کروی متغیر هستند و اشکالی میان این دو نیز یافت میشوند. به وارونهٔ کهکشانهای دیگر که نوری آبی از ستاره های
فروزان و کم عمر منعکس میکنند، کهکشانهای بیضوی زرد رنگ دیده میشوند.
علت این امر ایستادن ساخته شدن ستارهها در این کهکشانها میباشد که در
نتیجه کمابیش همه نور آنها از ستاره های غول سرخ که دارای طول عمر زیادی هستند به دست میآید.
کهکشان عظیم بیضوی ESO 325-G004.
و حال چند تصویر دیگر از کهکشان ها
کهکشان ستاره فشان
تصویری از بازوی های کهکشان راه شیری
تصویری از کهکشان کوتوله ان جی سی 4449 که توسط تلسکوپ هابل ثبت شدهاست.
منابع: fa.wikipedia.org (ویکی پدیا دانشنامه آزاد)